گزارش ویژه «اسکناس» از آسیب های کاهش ارزش پول ملی در بخش صنعت و خدمات؛
تولید در برزخ افزایش نرخ ارز
گروه صنعت و تجارت:افزایش چشمگیر نرخ ارز تاثرات منفی و خطرناکی بر روی بخش صنعت کشور گذاشته به نحوی که واحدهای تولیدی به دلیل کاهش روزانه ارزش پول ملی،اولا بدلیل نوسانات دائمی،دچار سردرگمی در تصمیم گیری شده اند و در مرحله بعد برای تهیه مواد اولیه دچار چالش جدی شده اند.به گزارش«اسکناس»،طبیعتا افزایش نرخ ارز میتواند برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان یک انگیزه قوی به حساب بیاید اما باید توجه داشت از بین رفتن ارزش پولی و بهم ریختگی ساختارهای اقتصادی،میتواند در میان مدت و بلندمدت برای صنایع کشور تبعات منفی فراوانی به همراه داشته باشد.
ضربه افزایش نرخ ارز به صنعت و خدمات
در همین ارتباط،رییس کمیسیون حمایت قضایی و مبارزه با فساد اتاق بازرگانی تهران اظهار داشت: افزایش نرخ ارز منجر به فساد در بازار و اقتصاد کشور میشود. زیرا به هم ریختگی قواعد بازی و افزایش نرخ ارز، زمینههای متعددی برای گرفتاری گروهای مختلف در صنعت و خدمات را به وجود میآورد. حسن فروزانفرد در گفتوگو با ایلنا در رابطه با تاثیرگذاری نرخ ارز بر اقتصاد کشور اظهار داشت: بهتر است به جای اصطلاح افزایش نرخ دلار، از کاهش چشمگیر ارزش پول ملی استفاده کنیم، زیرا این موضوع در قالب افزایش نرخ ارز قابل بررسی نیست. بنابراین شرایط موجود و کاهش چشمگیر ارزش پول ملی، مناسبات ما را برای تعاملات بینالمللی بر هم زده است. وی ادامه داد: تولیدکننده باید بداند به چه میزان ارز برای فعالیت روزمره خود نیازمند است. به معنای آنکه آیا وابستگی به مواد اولیه دارد یا خیر؟ زیرا برای انواع واحدهای تولیدی مانند؛ کالاها، بستهبندی، تکنولوژی، قطعات فنی و مواردی از این دست، آثار متفاوتی بر جای میگذارد. چراکه حوزههای تولیدی با یکدیگر متفاوتند و آنهایی که وابستگی بیشتری به تامین مواد اولیه، ماشینآلات و قطعات و تکنولوژی دارند بسیار آسیب دیده و برخی با کاهش تولید جدی مواجه شدهاند. در واقع با کاهش ارزش پول ملی هم دسترسیپذیری کاهش پیدا میکند و هم مواد اولیه گران میشود.عضو اتاق بازرگانی افزود: کاهش دسترسی پذیری برای برخی از تولیدکنندگان باعث به وجود آمدن بسیاری از مشکلات شده، که مقوله جدا از کمبود بوده و این واحدها نتوانستهاند مواد اولیه را مهیا کنند و منجر به گرانی شده است. به عنوان مثال در حوزه دام و طیور، موضوع اصلی دسترسی به اقلام مورد نیاز طیور است. متاسفانه ما در این واحدها هم موضوع افزایش قیمت و هم کمبود را پیش رو داریم و این موارد باعث کاهش جدی تولید شده و کاهش تولید بلافاصله آثار خود را بر روی افزایش قیمت تمام شده محصول میگذارد.فروزانفرد اضافه کرد: تولیدکنندگان شرکتی و خصوصی معیارهایی دارند که بر اساس ظرفیتها، تناسباتی را بین هزینههای جاری ایجاد میکنند و کاهش میزان تولید این تناسب را از بین میبرد. به همین دلیل تولیدکننده به صورت تصاعدی ضرر میکند. اغلب حوزههای تولیدی کشور با این مشکل مواجه شدهاند، اما میزان تاثیر پذیری آن با یکدیگر متفاوت است.وی تصریح کرد: مثلا در حوزه صنایع غذایی چون بیشتر مواد اولیه در داخل کشور تهیه و آمادهسازی میشود، کمبود و عدم دسترسی معنایی نداشته و کاهش تولید اتفاق نیفتاده در حالی که افزایش هزینههای تولید کاملا چشمگیر است که بیشتر مربوط به بستهبندی کالا میشود. زیرا اصل بسته بندی کالا وارداتی است که نتیجه آن افزایش قیمت محصولات بسته بندی میشود.این فعال اقتصادی تصریح کرد: همچنین هزینههای جاری به استناد افزایش تورم تحت تاثیر قرار میگیرد و افزایش قیمت کالا موجب کاهش مصرف میشود که متاسفانه کاهش درآمد مردم به دلیل تورم است. بنابراین چه تولیدکنندگانی که به صورت مستقیم وابستگی ارزی دارند و چه تولید کنندگانی که به صورت مستقیم وابستگی ندارند، هر کدام به نوعی متضرر میشوند و باید منتظر ماند و شاهد رشد منفی تولید در سال جاری باشیم.رئیس کمیسیون فساد اتاق بازرگانی تصریح کرد: افزایش نرخ ارز منجر به فساد در بازار و اقتصاد کشور میشود. زیرا به هم ریختگی قواعد بازی و افزایش نرخ ارز، زمینههای متعددی برای گرفتاری گروهای مختلف در صنعت و خدمت به وجود میآورد.
از بین رفتن مزیت رقابتی بنگاه های اقتصادی
محمدرضا بهرامن، رئیس خانه معدن ایران، در یادداشتی به بررسی تاثیرات افزایش نرخ ارز بر تولید پرداخته است.او معتقد است:در اثر تنزل ارزش پول داخلی (افزایش نرخ ارز)، خالص صادرات افزایش مییابد، ولی بر شدت هزینههای تولید نیز افزوده میشود. از طرفی با بهبود ارزش پول داخلی (کاهش نرخ ارز) از خالص صادرات کاسته میشود و هزینههای تولید کاهش مییابند.افزایش هزینههای تولید، کاهش حاشیه سود و کاهش توان رقابتی، کمبود سرمایه در گردش بنگاهها، اختلال در سیستم خریدها و معاملات اقتصادی از مهمترین تاثیرات نوسانات نرخ ارز در اقتصاد کشور است. در چنین شرایطی، تولیدکنندگان نیز ملزم به خرید نقدی مواد اولیه هستند که به دلیل حجم بالای نیاز آنها با مشکل مواجه میشوند.تغییر نرخ ارز میتواند به عنوان یکی از ابزارهای سیاستهای اقتصادی، برای تحقق اهداف سیاستگذاران مورد توجه قرار گیرد. البته این ابزار در اقتصادی استفاده میشود که نرخ ارز به صورت شناور کامل نباشد یعنی تعیین نرخ ارز صرفا از طریق سازوکار بازار ارز انجام نشود. به عبارت دیگر، ابزار مذکور را در نظامهای اقتصادی میتوان مورد استفاده قرار داد که نرخ ارز به صورت ثابت یا شناور کنترل شده تعیین میشود. زمانی که نرخ ارز افزایش یابد، انتظار میرود که قیمت کالاهای وارداتی بیشتر شود و در نتیجه، تقاضا برای واردات کاهش یابد. علاوه بر این با افزایش نرخ ارز، صادرات کالا به دلیل ارزانشدن کالای ساخت داخل در بازارهای خارجی بیشتر خواهد شد و در نتیجه، افزایش صادرات و کاهش واردات، باید موجب تحریک بخش تولید شود و تولید افزایش یابد؛ اما باید توجه کرد که میزان تاثیرپذیری واردات و صادرات از نرخ ارز، به کشش تقاضا برای کالای صادراتی و وارداتی برمیگردد. علاوه بر این، سهم کالاهای مذکور در بازار، در میزان افزایش تقاضا برای محصول نقش مهمی خواهد داشت، از این رو، افزایش تولید ممکن است نامحسوس باشد.یکی از مسائل مهم و تعیینکننده در هزینه تمامشده واحدهای صنعتی، نرخ ارز و نوسانات آن است. نوسانات گسترده و وسیع نرخ ارز اثرات منفی و مثبت بسیاری بر پیکره اقتصاد دارد که یکی از آنها بروز تورمهای بسیار شدید است. تورم میتواند منجر به تغییر بافتهای تولیدی و سرمایهگذاری، تغییر وضعیت بازارهای داخلی و خارجی و تاثیر بر تجارت خارجی (صادرات و واردات) شود. نرخ ارز یکی از مهمترین متغیرها در تعیین نسبت قیمت واردات و صادرات کسب و کارها و در نتیجه تعیین میزان رقابتپذیری آنهاست. کاهش نرخ واقعی ارز از یکسو قیمت کالاهای صادراتی در بازارهای خارجی را افزایش و از سوی دیگر قیمت کالاهای وارداتی در بازارهای داخلی را کاهش میدهد که ماحصل آن انتقال تقاضای کل به سمت تقاضای کالاها و خدمات خارجی و عدم استفاده کامل از تمام ظرفیتهای موجود در اقتصاد است. تولید در اقتصاد ایران بهشدت به واردات کالاهای سرمایهای، واسطهای و مواد اولیه وابسته است. با در نظر گرفتن چنین شرایطی، تضعیف ارزش پول ملی، افزایش هزینههای تولید، رکود و تعطیلی صنایع را باید انتظار داشت.امروز بهرغم پیشرفتهای بسیاری که در صنعت و تکنولوژی کشور و رشد و خودکفایی تولیدات صورت گرفته، هنوز ما ناچار به واردات بسیاری از ماشینآلات و دستگاهها از سایر کشورها هستیم. بستهبندی ما هنوز به خودکفایی کامل نرسیده و ما چارهای جز واردات بسیاری از مواد اولیه بستهبندی خود نداریم. تمام این موارد قطعا متاثر از نوسانات نرخ ارز خواهد بود و افزایش نرخ ارز بهشدت تولیدکنندگان را تحتفشار قرار میدهد، بهویژه اینکه تولیدکننده مجبور است مواد اولیه و ملزومات خود را با نرخ بالای ارز وارد کند و این قطعا هزینه تولید و قیمت تمامشده محصول را بالا میبرد.واردات نقش مهمی در اقتصاد ایران دارد. با توجه به اینکه کالاهای نیمهساخته، مواد اولیه خام و حتی خرید تکنولوژی برای تولید داخلی مبتنی بر واردات بوده و ارزبر هستند، اگر نرخ ارز افزایش پیدا کند قاعدتا قیمت تولیدات داخلی ما هم به دلیل افزایش واردات نهادهای تولید افزایش پیدا میکند. همچنین افزایش نرخ ارز باعث کاهش ارزش پول ملی کشور میشود.با بالا رفتن نرخ ارز، برخی از شرکتهای صادرکننده رشد خواهند کرد و صادرکنندگان به صادرات بیشتر تشویق میشوند که البته این امر اجتنابناپایدار است. افزایش نرخ ارز باعث رشد ناپایدار و مقطعی برخی از شرکتهای صادرکننده میشود، صادرات تا اندازهای به نفع اقتصاد کشور است؛ اما به علت اینکه محصولات داخلی کشور تحتتاثیر افزایش قیمتهای نسبی ناشی از تورم دلار هستند، مزیت رقابتی خود را از دست میدهند؛ بنابراین بنگاههای اقتصادی قادر به تولید با مقدار و کیفیت مناسب به همان قیمتی که قبل از صادرات داشتند، نیستند.مشکلات اقتصادی باید از طریق راهکارهای علمی و رویههای اقتصادی مناسب برطرف شود که متاسفانه در کشور برای برطرف کردن مشکلات اقتصادی اعم از تولید، بیکاری، اشتغال، انباشت سرمایه، نرخ ارز و بهرههای پولی و بانکی، از روشهای منطقی مبتنی بر الزامات علم اقتصاد استفاده نشده، به همین دلیل ما همواره با این مشکل روبهرو هستیم.
نبود امکان برنامه ریزی برای تولیدکننده
علیرضا موسویمجد فعال بخش صنعت نیز میگوید:چالش اصلی که در حال حاضر تولیدکنندگان با آن روبهرو هستند به تامین ارز مورد نیاز برای تولید بازمیگردد، نکتهای که در این زمینه وجود دارد و قابل ذکر است به افزایش بیبرنامه نرخ ارز بازمیگردد که برای بنگاههای تولیدی چالشبرانگیز شده است. مشکلی که میتوان از آن به عدم ثبات در بازار ارز اشاره کرد؛ بهطوریکه حتی اگر قیمت ارز در نقطهای ثابت شود امکان برنامهریزی برای تولیدکننده به وجود خواهد آمد، اما عدم ثبات قیمت ارز در بازار موجب شده تا تولیدکننده دورنمایی برای تولید نداشته باشد که این خود یکی از عوامل مخرب در بنگاههای تولیدی محسوب میشود.او بیان کرد:در حال حاضر به دلیل کند شدن روند توزیع ارز نیمایی تولیدکنندگان با مشکل تامین مواداولیه مواجه شدهاند و مواد اولیه به سختی به دست تولیدکنندگان میرسد و در ماههای آینده دچار مشکل خواهیم شد.