سهم کوچک زنان از کیک اقتصاد

اقتصاد کلان –اشتغال ناقص در اقتصاد ایران در بهار سال جاری نسبت به بهار سال گذشته تغییر محسوسی نداشته، این درحالیست که همین شاخص برای زنان نسبت به بهار 1400 وخیم‌تر شده است. به‌طور کلی بررسی‌ها نشان می‌دهد شاخص‌های اشتغال در چند فصل گذشته نسبت به سال‌های قبل پایین‌تر بوده اما این شدت برای زنان بیشتر بوده؛ تا جایی که اگرچه نسبت اشتغال مردان در حال حاضر در کشور حدود 63 درصد، اما نسبت برای زنان بین 10 تا 11 درصد در نوسان است. به گزارش اسکناس، امروزه مسئله حق اشتغال زن و حق انتخاب کار دلخواه و مناسبش یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که در حقوق اقتصادی درباره آن صحبت می‌کنند. در بیشتر قوانین و مقررات بین‌المللی، این حق اقتصادی زنان را مطرح کرده‌اند. در ایران از یک‌ سو اشتغال زنان به‌ رسمیت شناخته شده و از سویی دیگر با مشکلات و چالش‌هایی همراه است. زنان نیمی از اعضای جامعه هستند که باید از حقوق مساوی با مردان برخوردار باشند. حق اقتصادی و حق انتخاب شغل دلخواه از جمله این حقوق هستند. در اسناد ملی و بین‌المللی نیز بر این موضوع تأکیده شده است. با وجود این، برخی معتقدند که اشتغال زنان پیامدهای منفی دارد. در مقابل، مدافعان حقوق زنان معتقدند که نباید به این مسئله یک‌طرفه نگاه کرد. اشتغال زن بر زندگی اجتماعی و خانوادگی تأثیرات مثبت فراوان دارد و در نهایت باعث ارتقای سطح زندگی زنان و اعضای خانواده آنها می‌شود.
حق اشتغال زنان در اسناد بین‌المللی
حق انتخاب شغل و دریافت دستمزد مساوی در ازای کار برابر یکی از موضوعات مهمی است که در ماده ۲۳ اعلامیه جهانی حقوق بشر به آن اشاره شده است. همچنین در ماده ۲ این اعلامیه بر این نکته تأکید کرده‌اند که همه فارغ از جنسیتی که دارند باید از حقوق و آزادی‌های ذکرشده در اعلامیه بهره‌مند شوند. ایران هم یکی از کشورهایی است که این اعلامیه را پذیرفته و باید به مقرراتش عمل کند و برای وضع قوانین داخلی آن را در نظر بگیرد. یکی دیگر از اسناد مهم بین‌المللی که ایران در سال ۱۳۵۴ آن را پذیرفته، میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. بر اساس ماده ۳ این سند، کشورهایی که میثاق را پذیرفته‌اند متعهد می‌شوند که تساوی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی زنان و مردان را تأمین و تضمین کنند. علاوه‌ بر این، در ماده ۷ میثاق بر لزوم برابری دستمزد و تساوی زنان و مردان در شرایط کار تأکید شده است. سازمان جهانی کار یکی از سازمان‌های بین‌المللی وابسته به سازمان ملل متحد است. این سازمان مرجع تخصصی در زمینه حقوق کار است. ایران هم یکی از کشورهای عضو سازمان جهانی کار است و بعضی از اسناد این سازمان را پذیرفته است. در اساس‌نامه این سازمان بر لزوم برابری جنسیتی در محیط کار تأکید شده است.
نسبت ناچیز اشتغال زنان ایرانی
از نزدیک به 26 میلیون جمعیت فعال اقتصاد کشور که در بهار 1401 تمایل به کار کردن داشته‌اند، نزدیک به 17 درصد از این تعداد سهم زنان است که نشان‌دهند نقش کمرنگ زنان در بازار کار ایران است. وضعیت در سهم زنان از تعداد بیکاران و شاغلین کل بدتر نیز است به گونه‌ای تنها حدود 15 درصد شاغلین کشور را زنان تشکیل می‌دهند. این امر نشان‌دهنده وضعیت نامناسب زنان در بازار کار کشور است. آمار چنین نشان می‌دهد نقش‌آفرینی زنان در بخش خدمات نسبت سایر بخش‌ها از همه بیشتر و در بخش صنعت از همه کمتر است. البته در تابستان امسال، نرخ مشارکت اقتصادی زنان در همین بازه از 13.5 به 13.7 درصد رسیده است. به بیان دیگر، با وجود اینکه نرخ مشارکت زنان افزایش یافته و نسبت بیشتری از زنان وارد سن کار شده اند، اما نه تنها این زنان تازه وارد شده به جمعیت بیکار افزده نشده‌‌اند بلکه نرخ بیکاری کاهش نیز یافته است. این امر نشان می دهد وضعیت اشتغال بانوان در ایران در تابستان سال جاری نسبت به تابستان سال گذشته بهبود یافته است.
سهم 30 درصدی زنان از جمعیت بیکار کشور
نرخ مشارکت اقتصادی از 41.4 درصد در سال بهار سال گذشته به 40.9 درصد در بهار سال جاری رسیده است. بر این اساس جمعیت فعال اقتصادی کشور در نخستین فصل امسال 25 میلیون و 977 هزار نفر بوده است، به بیان ساده‌تر نزدیک به 26 میلیون نفر در فصل گذشته متقاضی کار کردن بوده‌اند (چه بیکار چه شاغل). از این جمعیت 83.1 درصد سهم آقایان بوده که نسبت بهار سال گذشته کمی کاهش را تجربه کرده است. همچنین سهم زنان نیز 16.9 درصد برآورد می‌شود. نرخ بیکاری در بهار سال گذشته 8.8 درصد به ثبت رسید ، اکنون این نرخ در بهار سال جاری 9.2 درصد برآورد شده است. بر اساس اقتصاد کلان، افزایش نرخ بیکاری همزمان با کاهش نرخ مشارکت اقتصادی به معنی بدتر شدن وضعیت بازار کار است، به عبارت دیگر با وجود اینکه متقاضی پیدا کردن شغل کاهش یافته، درصد بیکاران هم افزایش پیدا کرده است. کل جمعیت بیکار کشور در 2.4 میلیون نفر برآورد شده که نسبت به سال قبل بالغ بر 100 هزار نفر افزایش داشته است. از کل تعداد بیکاران کشور در بهار سال جاری 70.5 درصد سهم مردان 29.5 درصد سهم بانوان است. با توجه به اینکه سهم بانوان از بیکاران نسبت به سهم بانوان از جمعیت فعال اقتصادی بیشتر است، می توان گفت که آقایان نسبت به زنان در بازار کار از وضعیت بهتری برخوردار هستند. این گزاره را بالاتر بودن نرخ بیکاری در زنان نسبت به آقایان نیز تأیید می کند، نرخ بیکاری در زنان بالغ بر 8 درصد بالاتر از نرخ بیکاری در مردان است.
ضعیف‌ترین عملکرد در نسبت اشتغال زنان
با وجود این، به نظر می‌رسد ایران در زمینه اشتغال زنان یکی از بدترین کشورها در جهان است و فقط ۱۱.۶ درصد از زنان (در مقایسه با ۴۳ درصد جهان) شاغل هستند؛ در حالی که این این مقدار در ترکیه ۲۷، در ترکمنستان ۳۵، در بحرین ۴۰، در امارات ۴۷، در مالزی ۴۹، در اندونزی ۵۲ و در قطر ۵۶ است. تنها پنج کشور هستند که از این منظر در آمارهای جهانی وضعیتی بدتر از ایران دارند. نسبت اشتغال زنان در ایران شبیه کشورهای جنگ‌زده‌ای مانند سوریه، عراق، افغانستان، یمن و فلسطین است. البته ناگفته نماند که گاهی در برخی از همین کشورها نیز وضعیت اشتغال زنان اندکی از ایران بهتر است. نابرابری جنسیتی اشتغال در ایران در برخی سال‌ها در پایین‌ترین جایگاه ممکن در آمار جهانی قرار دارد. در حالی که نسبت اشتغال مردان ایران با میانه جهانی آن یعنی ۶۵ درصد فاصله چندانی ندارد. به همین سبب اگر به جای اشتغال زنان، نابرابری اشتغال بین زنان و مردان را مبنای تحلیل قرار دهیم، وضعیت از آنچه گفته شد هم وخیم‌تر می‌شود. در آخرین آمار موجود در بانک جهانی نسبت اشتغال مردان در ایران ۵٫۶ برابر اشتغال زنان است. ایران از نظر شکاف جنسیتی اشتغال در سال ۲۰۲۰ بدترین وضعیت را در آمارهای جهانی در میان تمامی کشورها داشته است.